Το παιχνίδι έχει τεράστια σημασία για την ανάπτυξη των παιδιών το παιχνίδι είναι κίνηση, δράση, χαρά, εμπειρία, ζωή, Είναι η παγκόσμια γλώσσα των παιδιών. Είναι ένδειξη καλής ή κακής ψυχικής υγείας. Τα παιδιά μέσα από το παιχνίδι εκφράζονται, μαθαίνουν να συνεργάζονται με άλλα άτομα, ψυχαγωγούνται, αναπτύσσουν τη γλωσσική και κινητική τους ικανότητα, δημιουργούν, μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα, υπακούν σε κανόνες, εξερευνούν τον κόσμο. Συναντάται σε όλους τους πολιτισμούς. Η εξέλιξη και η διαφοροποίηση του σχετίζεται με τις διαφορετικές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες.
Κατά το πέρασμα του χρόνου πολλοί έχουν αναπτύξει τις δικές τους θεωρίες για το παιχνίδι όπως:
Roger Caillois
Παιχνίδι είναι μια δραστηριότητα ελεύθερη, η οποία παύει να υπάρχει μόλις πάρει το χαρακτήρα υποχρέωσης ή ενταχθεί σε μια παραγωγική σκοπιμότητα. Η δραστηριότητα του παιχνιδιού υπακούει αυστηρά και μόνο στους δικούς της κανόνες, που δεν ενσωματώνονται υποχρεωτικά στους κανόνες και τα πρότυπα της καθημερινής ζωής.
Henry Wallon (για την λογική του παιχνιδιού)
Η λογική του παιχνιδιού δε χαρακτηρίζεται από μια αρμονία συνέχειας, αλλά κτίζεται πάνω σε εσωτερικές αντιθέσεις, που έχουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του Το παιχνίδι είναι η παραβίαση των περιορισμών που επιβάλλουν στον άνθρωπο οι πρακτικές ανάγκες της ζωής του, οι έννοιες και τα προβλήματα της ύπαρξης του. Τα είδη του παιχνιδιού : α) λειτουργικά, β) παιχνίδια φαντασίας και γ ) παιχνίδια δημιουργικών κατασκευών.
Jean Piaget και Barbel Inhelder
Το παιδί που παίζει δημιουργεί ένα σύστημα από μορφές σκέψης, έκφρασης και δράσης αποκλειστικά δικό του, το οποίο αντιστοιχεί στη βούληση, τις ανάγκες και τις δυνατότητες του.
Τα είδη του παιχνιδιού : α) παιχνίδια εξάσκησης – είναι από τις αρχικές μορφές αισθησιο-κινητικού παιχνιδιού β) συμβολικά παιχνίδια – αποσκοπούν στην αφομοίωση «του Πραγματικού» στο Εγώ του παιδιού γ) παιχνίδια με κανόνες που συναρτώνται άμεσα με διαδικασία κοινωνικοποίησης του παιδιού. δ) παιχνίδια κατασκευών – αποτελούν μια μεταβατική κατάσταση ανάμεσα στο συμβολικό παιχνίδι και στις μη παιγνιώδεις δραστηριότητες.
Raymundo Dinello (η διπλή δράση του παιχνιδιού)
Το παιχνίδι έχει μια διπλή αφενός εσωστρεφή δράση, επειδή ωθεί το παιδί να ανιχνεύσει τις δικές του δυνατότητες και προτιμήσεις και αφετέρου, εξωστρεφή, γιατί το στρέφει προς μια εξερεύνηση του περιβάλλοντα κόσμου.
Leo Vygotsky
1 ) H χαρά δεν μπορεί να θεωρηθεί το κύριο χαρακτηριστικό του παιχνιδιού. Η φανταστική κατάσταση αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του παιχνιδιού.
2 ) Το παιχνίδι θα πρέπει να γίνει αντιληπτό σαν φανταστική ικανοποίηση των απραγματοποίητων επιθυμιών.
3 ) Δεν υπάρχει παιχνίδι χωρίς κανόνες
4 ) Μέσα από το παιχνίδι τα αντικείμενα αρχίζουν να χάνουν την αποφασιστική τους δύναμη, επομένως το παιδί αρχίζει να ενεργεί ανεξάρτητα από αυτά που βλέπει
5 ) Για το παιδί είναι τρομερά δύσκολο να διαχωρίσει τη σκέψη (το νόημα δηλαδή μιας λέξης) από το αντικείμενο. Αυτός ο διαχωρισμός δεν μπορεί να γίνει αυτόματα γι' αυτό μέσα από το παιχνίδι παρέχεται στο παιδί ένα μεταβατικό στάδιο προς αυτή την κατεύθυνση
6 ) Το στοιχείο της ευθυμίας χαρακτηρίζει την ουσία του παιχνιδιού.
7 ) Το παιδί θέλει να χαρεί τη ζωή με το παιχνίδι αλλά και διαμέσου αυτού να γνωρίσει τη ζωή .
Stanley Hall
Το παιχνίδι είναι μια αναπτυξιακή φάση του ανθρώπου από την οποία έχει διέλθει το είδος στην εξελικτική του πορεία.
Sigmund Freud
Το παιχνίδι είναι η προσπάθεια του ανθρώπου να ικανοποιήσει τις ορμές, να εκπληρώσει τις επιθυμίες και να αντιμετωπίσει τις επώδυνες εμπειρίες που τον 6 απειλούν.
Donald Woods Winnicott
Για το παιδί είναι πολύ σημαντικό να μπορεί να εκφράσει την επιθετικότητα του σε περιβάλλον που του είναι φιλικό και δεν φοβάται ότι θα τιμωρηθεί για αυτό. Με το παιχνίδι αποκτά εμπειρίες, αυτό καταλαμβάνει ένα μεγάλο τμήμα της ζωής του. Η προσωπικότητα του παιδιού αναπτύσσεται μέσα από τα παιχνίδια τους. Το παιχνίδι παρέχει μία οργάνωση για τη μύηση στις συναισθηματικές σχέσεις και έτσι βοηθά στην ανάπτυξη των κοινωνικών επαφών, συντελεί στην ενοποίηση και γενική απαρτίωση της προσωπικότητας του παιδιού.
Σοφία Αυγητίδου (Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας)
Το παιχνίδι συνδέεται άμεσα με τις κοινωνικές σχέσεις, καθώς δημιουργούνται μέσα από αυτό. Το παιχνίδι αποκτά μια ιδιαίτερη αξία μέσα στο πλαίσιο της κουλτούρας των συνομηλίκων, εφόσον συνδέεται με τα ενδιαφέροντα των παιδιών και με τις εξελισσόμενες κοινωνικές σχέσεις τους. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο των παιχνιδιών ρόλου, το παιδί μαθαίνει κοινωνικούς κανόνες, τη φαντασία του και την ηθική του συνείδηση.
Krasnor και Pepler
Υποστήριξαν πως για να χαρακτηριστεί μια συμπεριφορά ως παιχνίδι πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
• Να δείχνει θετικό συναίσθημα μέσω του ψυχαγωγικού της χαρακτήρα
• Να μην είναι κυριολεκτική και πεζή
• Να έχει ευελιξία. Οι παίκτες πρέπει κάθε φορά να εισάγουν καινούργιες ιδέες
• Να έχει ως προϋπόθεση την εσωτερική κινητοποίηση
Garvey
Υποστηρίζει πως για να θεωρήσουμε μια δραστηριότητα ως παιχνίδι πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Να είναι ευχάριστη
- Να είναι αυτοσκοπός και όχι μέσο για κάτι άλλο
- Να επιλέγεται αυθόρμητα και ελεύθερα από τους παίκτες
- Να απαιτεί ενεργή συμμετοχή παικτών
Τα είδη του παιχνιδιού με βάση τη γνωστική πολυπλοκότητα:
1) Αισθησιοκινητικό: Είναι παιχνίδι εξεύρεσης και χειρισμού των αντικειμένων. Το παιδί των 12 μηνών περίπου προσπαθεί να καταλάβει τον κόσμο μέσω των αισθητηριακών & κινητικών του ικανοτήτων. Πχ. βάζει αντικείμενα στο στόμα του, τα μετακινεί, τα κουνά, τα στοιβάζει κλπ.
2) Λειτουργικό: Απλές, επαναλαμβανόμενες μυϊκές κινήσεις με ή χωρίς τη χρήση αντικειμένων. Πχ. το παιδί πηδά πάνω-κάτω.
3) Δομικό: Χειρισμός αντικειμένων από το παιδί με σκοπό να κατασκευάσει κάτι. Πχ. να φτιάξει ένα πύργο, ένα πάζλ, να φτιάξει κάτι με την πλαστελίνη.
4) Προσποίησης (ή Δραματικό): Το παιδί χρησιμοποιεί σύμβολα (τον καναπέ για καράβι) ή παίζει διάφορους ρόλους. Έτσι εξερευνά τη σημασία των δραστηριοτήτων και των σχέσεων στον κόσμο των μεγάλων, αναπαράγοντας πλευρές του πραγματικού κόσμου.
5) Με κανόνες: Πχ. το κρυφτό, τα επιτραπέζια κτλ. Το παιδί αρχίζει να ενδιαφέρεται για την έννοια της δικαιοσύνης. Αυτό το είδος παιχνιδιού εμφανίζεται σπάνια πριν το δημοτικό σχολείο, ενώ οι προηγούμενες κατηγορίες παιχνιδιού παρατηρούνται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.
